دعوت به زن سیتزییادداشتی بر فیلم ”دعوت“ از حاتمی کیا
شیدا
آخ بدم میاد از فیلمسازهایی كه هر جور آشغال و خرافه ای رو تو كله مردم فرو می كنن، اما اینجوری وانمود می كنن كه دارن از قضاوت پرهیز میكنن. برای بازگو كردن عمق احساسی كه از دیدن فیلم دعوت آخرین ساخته ابراهیم حاتمی كیا به من دست داد.ناچار شدم پاراگراف قبل را محاوره ای بنویسم. این یك یادداشت است و انتظار نداشته باشید وارد رابطه فرم و محتوا یا جوانب تكنیكی و توانایی های هنری فیلم بشوم. نقدهای مختلفی كه تا به حال در مورد ”دعوت“ منتشر شده، این فیلم را جزء ضعیف ترین آثار حاتمی كیا دانسته اند. البته بخش مهمی از این نقدها، منطق و چفت و بست فیلمنامه را نشانه گرفته اند. اما من فقط به محتوای خرافی و زن ستیزانه و ضد علمی ”دعوت“ كار دارم. فیلمنامه ”دعوت“ محصول مشترك حاتمی كیا و یك زن نویسنده به نام چیستا یثربی است كه بارها انعكاس افكار عقب مانده و ارزش های سنتی را در آثار قبلی اش دیده ایم. موضوع مركزی ”دعوت“، سقط جنین است. نویسندگان فیلمنامه لیستی از استدلال ها و شرایط گوناگونی كه اقدام به سقط جنین را برای زنان موجه می سازد و بر احساس گناه و ترس از عقوبت در آنان غلبه می كند را مقابل خود گذاشته اند و كوشیده اند بدلش را بزنند. هدف از ساختن این فیلم، خنثی كردن این ”افكار شیطانی“ و به راه راست آوردن زنانی است كه در آستانه گمراهی قرار گرفته اند. نمی دانم فیلم ”اگر این دیوارها می توانستند حرف بزنند“ را دیده اید یا نه. یك فیلم داستانی سه اپیزودی است كه فمینیست های آمریكایی در مورد سقط جنین ساخته اند. در آن فیلم كه محصول دهه 1990 است، مساله سقط جنین در سه مقطع زمانی مختلف در جامعه آمریكا در قالب سه سناریوی موثر و تكان دهنده تشریح شده است. در آنجا، شرایط اجتماعی و فرهنگی جامعه و موقعیت زنان و خانواده را در آمریكای دهه 1950، در آغاز دهه 1970 و بالاخره در اواخر دهه 1980 می بینیم. و این كه سقط جنین به مثابه یك حق، و جزیی از حق كنترل زنان بر بدن خود، تا چه حد در این سه دوره دستخوش تغییر شده است. دو اپیزود این فیلم را ”نانسی ساووكا“ Nancy Savoca در همكاری با دو زن فمینیست دیگر به نام های ”سوزان نه ی نوس“ Susan Nanus و ”مرلن كینگ“ Merlen King نوشته و كارگردانی كرده است. اپیزود سوم به كارگردانی ”شه ر“ Cher بازیگر و خواننده مشهور ارمنی الاصل است. شك ندارم كه حاتمی كیا این فیلم را دیده و الگو قرار داده تا ضدش را بسازد. اتفاقی نیست كه ”دعوت“ هم اپیزودی از آب در آمده است. حرف ”دعوت“ اینست كه اگر حامله شدی، خواست خدا بوده و در آن هیچ دخالتی نباید بكنی. با این حساب، بارداری ناخواسته كشك است! چشمت كور! باید بخواهی چون خدا خواسته است. زن باید در مقابل این اراده الهی، شكرگذار باشد. اگر چنین نكند، باید انگ ارتكاب قتل نفس را بر خود بپذیرد و در این دنیا با قانون و در آن دنیا با آتش دوزخ مجازات شود. (قابل توجه كسانی كه خود را چپ می دانند اما سقط جنین را معادل با قتل نفس معرفی می كنند و با بحث های شبه مذهبی خود احساس گناه و بار روحی سنگینی را به زنان تحمیل می كنند.)اپیزود اول ”دعوت“، سقط جنین به خاطر حفظ موقعیت شغلی را آماج قرار داده است. یك زن بازیگر جوان ناخواسته باردار می شود. شوهرش بچه می خواسته و این مساله همیشه موضوع مشاجره میان این دو بوده. از حرف های زن بازیگر چنین بر می آید كه مرد به او كلك زده تا حامله شود. حالا بر سر سقط جنین، مشاجره آنان بالا می گیرد. مرد می گوید: وقتی كه بله را گفتی، به معنی بله به بچه دار شدن هم بوده است! زن می پرسد كه مرا به خاطر خودم دوست داری یا به خاطر بچه؟ حاتمی كیا صحنه را طوری می چیند كه خواست زن به سقط جنین، كاری سبكسرانه جلوه كند و مرد، مظلوم و حق به جانب جلوه كند. اما برای اثبات اینكه قضاوتی در كار نیست، سكانس پایانی این اپیزود را آگاهانه می چیند. یعنی نمی فهمیم كه بازیگر بالاخره نظرش را در مورد سقط جنین تغییر می دهد یا نه. او كه در جریان فیلمبرداری به هنگام اسكی سقوط كرده و زیر برف مدفون شده را نجات می دهند و با هلیكوپتر به سمت تهران می برند. اپیزود اول، همینجا تمام می شود.اپیزود دوم، سقط جنین به خاطر فقر و فلاكت را آماج قرار داده است. یك زن روستایی لر كه با شوهرش برای كار به تهران آمده اند، ناخواسته باردار می شود. او علیرغم میل شوهرش تصمیم به سقط جنین می گیرد. شوهر حرفی در مقابل استدلال قوی زن ندارد. زن می پرسد: می خواهی این بچه به دنیا بیاید و در غربت گرفتار بدبختی و فقر شود؟ مرد با عصبانیت می گوید: تو می خواهی بچه مرا بكشی. جواب زن روستایی خیلی علمی تر از تفكرات و تصورات امثال حاتمی كیا است! او می گوید: كدام بچه؟ این فقط یك لخته خون است! زن برای سقط جنین به مطب یك پزشك زن كه در فیلم نماد فمینیست هاست می رود. در اتاق انتظار، زن مسنی رای او را می زند و می گوید كه اگر بچه را نگهداری و پس از تولد به من تحویل بدهی، مخارجت را در تمام مدت بارداری خواهم داد و در خانه خودم از تو نگهداری خواهم كرد. آخر اپیزود مشخص می شود كه این زن مسن، قبلا یك پزشك متخصص زنان بوده كه خیلی ها را سقط جنین كرده؛ اما حالا پشیمان شده و با ”نجات این فرشتگان كوچولو“ دارد كفاره گناهانش را می دهد!! عاقبت، زن جوان را می بینیم كه دیگر به جنین خود علاقمند شده و قصد سقط ندارد؛ و می رود كه با شوهرش به خوبی و خوشی انتظار تولد بچه را بكشند.اپیزود سوم، ظاهرا سقط جنین به خاطر سن بالا را آماج قرار داده است. یك زن مسن مذهبی كه دارای نوه هم هست، به خواست خدا در سفر كربلا حامله می شود. دخترانش می خواهند به زور او را وادار به سقط جنین كنند. شوهرش با این كار مخالف است و حامله كردن زنش را نشانه زنده بودن خود و هدیه الهی می داند؛ می خواهد جلوی همه داد بزند كه: دیدید؟ من هستم!! زن را دخترانش به زور به مطب پزشك فمینیست می برند؛ وقتی كه صحبت از ناخواسته بودن این بارداری پیش می آید، پزشك فمینیست از تجاوز جنسی شوهران به همسرانشان می گوید. این حرف به زن مسن گران می آید و از مطب بیرون می آید. در صحنه آخر او و همسرش را می بینیم كه از یك مسیر جنگلی خود را به امامزاده می رسانند. فكر می كنم كه آماج اصلی این بخش، تخطئه نظرات فمینیستی پزشك زن باشد تا چیزهای دیگر.اپیزود چهارم، سقط جنین به خاطر خیانت شوهر را آماج قرار داده است. یك زن پزشك متخصص زنان كه خود قادر به تولید تخمك نیست تصمیم می گیرد كه از تخمك زن دیگری استفاده كند تا بچه دار شود . اما درست زمانی كه از باردار شدن خود با خبر می شود، به شكل اتفاقی می فهمد كه شوهرش از سر كنجكاوی، هویت آن زن اهدا كننده تخمك را شناخته، با او وارد رابطه عاطفی شده، صیغه اش كرده است! زن پزشك یك باره خود را در موقعیت یك ”حامل“ یا یك ”مادر جایگزین“ یا surrogate mother می بیند. او حاضر به قبول این نقش و تحمل خیانت شوهر نیست. پس تصمیم به سقط جنین می گیرد. در اینجا همان پزشك فمینیست كه از اشتیاق دیرینه همكارش به بچه دار شدن مطلع است، با یك دروغ و صحنه سازی مصلحتی، او را از این عمل منصرف می كند و زمینه ساز آشتی این زن و شوهر می شود!! در این بخش، حاتمی كیا با یك تیر دو نشان می زند: هم نطفه (یا به قول همان زن روستایی، لخته خون) را نجات می دهد و امكان فراموش كردن خیانت شوهر را فراهم می كند تا كیان خانواده حفظ شود. و بالاخره آخرین اپیزود. در این اپیزود، زنی نازا را می بینیم كه صیغه یكی از مرد مذهبی متاهل است. از همان آغاز متوجه می شویم كه این مرد صاحب مقام و نفوذ است. زن صیغه ای كه در محل كار، مترجم این مرد محسوب می شود در یك غافلگیری از باردار شدن خود مطلع می شود. او مساله را فورا با مرد در میان می گذارد. او كه آبروی خود را در خطر می بیند از زن می خواهد كه سقط جنین كند. اما زن حاضر به این كار نیست حتی اگر به معنی جدایی همیشگی از این مرد باشد. علیرغم تلاش ها و فشارها و تعقیب و گریزی كه میان این دو رخ می دهد و كار زن را به بیمارستان می كشاند، نطفه سالم می ماند و مرد آچمز می شود. ظاهرا خط این اپیزود با بقیه اپیزودها تفاوت دارد. به این معنی كه در اینجا، بارداری از جانب زن ناخواسته نیست و مرد است كه اصرار بر سقط جنین دارد. بنابراین، ستم مرد بر زن در این داستان شكل و چارچوب سركوب خواست مادر شدن را به خود گرفته است. طبیعی است كه تماشاگر در اینجا با زن داستان احساس همدلی كند؛ به ویژه اینكه مرد با شكل و شمایل یك فرد متنفذ مذهبی ظاهر شده است. اما حاتمی كیا در همین اپیزود نیز زهر خود را ریخته است. در اینجا، صحنه ای از استخاره همزمان زن و مرد را می بینیم. موضوع استخاره یكی است. این می تواند استخاره در مورد نگه داشتن جنین باشد یا استخاره در مورد سقط جنین. ما از چهره زن می فهمیم كه حكم الهی در باور خرافی او، به نفع حفظ جنین است. و مرد را می بینیم كه چون پیشاپیش حكم خدا را می داند جرات نگاه انداختن به صفحه قرآن را به خود نمی دهد تا با این حكم روبرو نشود. یعنی در این اپیزود نیز پایه و اساس، دفاع از خواست و حق زن، و ضدیت با ستمگری مرد نیست؛ بلكه تبلیغ و تحكیم احكام و ارزش های مذهبی و شرعی است. این را هم باید بگویم كه حاتمی كیا برای موجه جلوه دادن نظرات و ارزش های خرافی و مردسالارانه اش در مورد سقط جنین، آگاهانه از اشاره به دو علت بسیار رایج سقط جنین در جامعه ایران پرهیز كرده است. یكم، مساله بارداری ناخواسته در روابط جنسی خارج از ازدواج (به ویژه در میان جوانان). دوم، مساله بارداری در نتیجه تجاوزهای جنسی. به علاوه، حاتمی كیا در فیلمش از حربه ای استفاده كرده كه معمولا جریانات مذهبی بنیادگرا در غرب (مشخصا در آمریكا) علیه حق سقط جنین به كار می گیرند: ارائه تصویرهای سونوگرافیك از حركت و جنبش جنین. ارائه این تصویرها و همینطور عكس های معمولی از جنین در ماه های آخر بارداری، برای القاء اینكه سقط جنین مساوی قتل نفس است مورد استفاده قرار می گیرد. این كار، همراه است با تبلیغ ایده های غیر علمی در مورد دمیده شدن روح در نطفه و انسان قلمداد كردن آن.”دعوت“ در همین یك ماهی كه از آغاز اكرانش می گذرد، فروش بالایی داشته است. بخش عمده این تماشاگران را زنان تشكیل می دهند. از تاثیر خرافی و اسارت بار این فیلم بر مخاطبانش غافل نباید بود. حضور بازیگران مطرح زن و بعضی دیالوگ های ”زنانه“ به كار گرفته شده در این فیلم، بر جذابیت آن برای زنان می افزاید چرا كه ”دعوت“ را به اصطلاح جانبدار خود می پندارند. اما مهمتر از این شگردها، وجود و شیوع ایده ها و باورهای مذهبی و تابوها باعث می شود كه بخش بزرگی از مخاطبان این فیلم را با خود هم جهت ببینند؛ نتیجتا آن را راحت تر بپذیرند و با ”مشكل“ خلاف جریان رفتن روبرو نشوند. انگشت گذاشتن به روی این واقعیات، به معنی بالا بردن دستها به نشانه تسلیم در برابر آثاری از قماش ”دعوت“ نیست. درست برعكس؛ این تاكیدی است بر ضرورت نقد عمیقتر و پیگیرانه تر این قبیل آثار و سازماندهی ضد حمله در مقابل نكات گوناگونی كه در ذهن جامعه دامن می زنند. 4 آبان 1387
آخ بدم میاد از فیلمسازهایی كه هر جور آشغال و خرافه ای رو تو كله مردم فرو می كنن، اما اینجوری وانمود می كنن كه دارن از قضاوت پرهیز میكنن. برای بازگو كردن عمق احساسی كه از دیدن فیلم دعوت آخرین ساخته ابراهیم حاتمی كیا به من دست داد.ناچار شدم پاراگراف قبل را محاوره ای بنویسم. این یك یادداشت است و انتظار نداشته باشید وارد رابطه فرم و محتوا یا جوانب تكنیكی و توانایی های هنری فیلم بشوم. نقدهای مختلفی كه تا به حال در مورد ”دعوت“ منتشر شده، این فیلم را جزء ضعیف ترین آثار حاتمی كیا دانسته اند. البته بخش مهمی از این نقدها، منطق و چفت و بست فیلمنامه را نشانه گرفته اند. اما من فقط به محتوای خرافی و زن ستیزانه و ضد علمی ”دعوت“ كار دارم. فیلمنامه ”دعوت“ محصول مشترك حاتمی كیا و یك زن نویسنده به نام چیستا یثربی است كه بارها انعكاس افكار عقب مانده و ارزش های سنتی را در آثار قبلی اش دیده ایم. موضوع مركزی ”دعوت“، سقط جنین است. نویسندگان فیلمنامه لیستی از استدلال ها و شرایط گوناگونی كه اقدام به سقط جنین را برای زنان موجه می سازد و بر احساس گناه و ترس از عقوبت در آنان غلبه می كند را مقابل خود گذاشته اند و كوشیده اند بدلش را بزنند. هدف از ساختن این فیلم، خنثی كردن این ”افكار شیطانی“ و به راه راست آوردن زنانی است كه در آستانه گمراهی قرار گرفته اند. نمی دانم فیلم ”اگر این دیوارها می توانستند حرف بزنند“ را دیده اید یا نه. یك فیلم داستانی سه اپیزودی است كه فمینیست های آمریكایی در مورد سقط جنین ساخته اند. در آن فیلم كه محصول دهه 1990 است، مساله سقط جنین در سه مقطع زمانی مختلف در جامعه آمریكا در قالب سه سناریوی موثر و تكان دهنده تشریح شده است. در آنجا، شرایط اجتماعی و فرهنگی جامعه و موقعیت زنان و خانواده را در آمریكای دهه 1950، در آغاز دهه 1970 و بالاخره در اواخر دهه 1980 می بینیم. و این كه سقط جنین به مثابه یك حق، و جزیی از حق كنترل زنان بر بدن خود، تا چه حد در این سه دوره دستخوش تغییر شده است. دو اپیزود این فیلم را ”نانسی ساووكا“ Nancy Savoca در همكاری با دو زن فمینیست دیگر به نام های ”سوزان نه ی نوس“ Susan Nanus و ”مرلن كینگ“ Merlen King نوشته و كارگردانی كرده است. اپیزود سوم به كارگردانی ”شه ر“ Cher بازیگر و خواننده مشهور ارمنی الاصل است. شك ندارم كه حاتمی كیا این فیلم را دیده و الگو قرار داده تا ضدش را بسازد. اتفاقی نیست كه ”دعوت“ هم اپیزودی از آب در آمده است. حرف ”دعوت“ اینست كه اگر حامله شدی، خواست خدا بوده و در آن هیچ دخالتی نباید بكنی. با این حساب، بارداری ناخواسته كشك است! چشمت كور! باید بخواهی چون خدا خواسته است. زن باید در مقابل این اراده الهی، شكرگذار باشد. اگر چنین نكند، باید انگ ارتكاب قتل نفس را بر خود بپذیرد و در این دنیا با قانون و در آن دنیا با آتش دوزخ مجازات شود. (قابل توجه كسانی كه خود را چپ می دانند اما سقط جنین را معادل با قتل نفس معرفی می كنند و با بحث های شبه مذهبی خود احساس گناه و بار روحی سنگینی را به زنان تحمیل می كنند.)اپیزود اول ”دعوت“، سقط جنین به خاطر حفظ موقعیت شغلی را آماج قرار داده است. یك زن بازیگر جوان ناخواسته باردار می شود. شوهرش بچه می خواسته و این مساله همیشه موضوع مشاجره میان این دو بوده. از حرف های زن بازیگر چنین بر می آید كه مرد به او كلك زده تا حامله شود. حالا بر سر سقط جنین، مشاجره آنان بالا می گیرد. مرد می گوید: وقتی كه بله را گفتی، به معنی بله به بچه دار شدن هم بوده است! زن می پرسد كه مرا به خاطر خودم دوست داری یا به خاطر بچه؟ حاتمی كیا صحنه را طوری می چیند كه خواست زن به سقط جنین، كاری سبكسرانه جلوه كند و مرد، مظلوم و حق به جانب جلوه كند. اما برای اثبات اینكه قضاوتی در كار نیست، سكانس پایانی این اپیزود را آگاهانه می چیند. یعنی نمی فهمیم كه بازیگر بالاخره نظرش را در مورد سقط جنین تغییر می دهد یا نه. او كه در جریان فیلمبرداری به هنگام اسكی سقوط كرده و زیر برف مدفون شده را نجات می دهند و با هلیكوپتر به سمت تهران می برند. اپیزود اول، همینجا تمام می شود.اپیزود دوم، سقط جنین به خاطر فقر و فلاكت را آماج قرار داده است. یك زن روستایی لر كه با شوهرش برای كار به تهران آمده اند، ناخواسته باردار می شود. او علیرغم میل شوهرش تصمیم به سقط جنین می گیرد. شوهر حرفی در مقابل استدلال قوی زن ندارد. زن می پرسد: می خواهی این بچه به دنیا بیاید و در غربت گرفتار بدبختی و فقر شود؟ مرد با عصبانیت می گوید: تو می خواهی بچه مرا بكشی. جواب زن روستایی خیلی علمی تر از تفكرات و تصورات امثال حاتمی كیا است! او می گوید: كدام بچه؟ این فقط یك لخته خون است! زن برای سقط جنین به مطب یك پزشك زن كه در فیلم نماد فمینیست هاست می رود. در اتاق انتظار، زن مسنی رای او را می زند و می گوید كه اگر بچه را نگهداری و پس از تولد به من تحویل بدهی، مخارجت را در تمام مدت بارداری خواهم داد و در خانه خودم از تو نگهداری خواهم كرد. آخر اپیزود مشخص می شود كه این زن مسن، قبلا یك پزشك متخصص زنان بوده كه خیلی ها را سقط جنین كرده؛ اما حالا پشیمان شده و با ”نجات این فرشتگان كوچولو“ دارد كفاره گناهانش را می دهد!! عاقبت، زن جوان را می بینیم كه دیگر به جنین خود علاقمند شده و قصد سقط ندارد؛ و می رود كه با شوهرش به خوبی و خوشی انتظار تولد بچه را بكشند.اپیزود سوم، ظاهرا سقط جنین به خاطر سن بالا را آماج قرار داده است. یك زن مسن مذهبی كه دارای نوه هم هست، به خواست خدا در سفر كربلا حامله می شود. دخترانش می خواهند به زور او را وادار به سقط جنین كنند. شوهرش با این كار مخالف است و حامله كردن زنش را نشانه زنده بودن خود و هدیه الهی می داند؛ می خواهد جلوی همه داد بزند كه: دیدید؟ من هستم!! زن را دخترانش به زور به مطب پزشك فمینیست می برند؛ وقتی كه صحبت از ناخواسته بودن این بارداری پیش می آید، پزشك فمینیست از تجاوز جنسی شوهران به همسرانشان می گوید. این حرف به زن مسن گران می آید و از مطب بیرون می آید. در صحنه آخر او و همسرش را می بینیم كه از یك مسیر جنگلی خود را به امامزاده می رسانند. فكر می كنم كه آماج اصلی این بخش، تخطئه نظرات فمینیستی پزشك زن باشد تا چیزهای دیگر.اپیزود چهارم، سقط جنین به خاطر خیانت شوهر را آماج قرار داده است. یك زن پزشك متخصص زنان كه خود قادر به تولید تخمك نیست تصمیم می گیرد كه از تخمك زن دیگری استفاده كند تا بچه دار شود . اما درست زمانی كه از باردار شدن خود با خبر می شود، به شكل اتفاقی می فهمد كه شوهرش از سر كنجكاوی، هویت آن زن اهدا كننده تخمك را شناخته، با او وارد رابطه عاطفی شده، صیغه اش كرده است! زن پزشك یك باره خود را در موقعیت یك ”حامل“ یا یك ”مادر جایگزین“ یا surrogate mother می بیند. او حاضر به قبول این نقش و تحمل خیانت شوهر نیست. پس تصمیم به سقط جنین می گیرد. در اینجا همان پزشك فمینیست كه از اشتیاق دیرینه همكارش به بچه دار شدن مطلع است، با یك دروغ و صحنه سازی مصلحتی، او را از این عمل منصرف می كند و زمینه ساز آشتی این زن و شوهر می شود!! در این بخش، حاتمی كیا با یك تیر دو نشان می زند: هم نطفه (یا به قول همان زن روستایی، لخته خون) را نجات می دهد و امكان فراموش كردن خیانت شوهر را فراهم می كند تا كیان خانواده حفظ شود. و بالاخره آخرین اپیزود. در این اپیزود، زنی نازا را می بینیم كه صیغه یكی از مرد مذهبی متاهل است. از همان آغاز متوجه می شویم كه این مرد صاحب مقام و نفوذ است. زن صیغه ای كه در محل كار، مترجم این مرد محسوب می شود در یك غافلگیری از باردار شدن خود مطلع می شود. او مساله را فورا با مرد در میان می گذارد. او كه آبروی خود را در خطر می بیند از زن می خواهد كه سقط جنین كند. اما زن حاضر به این كار نیست حتی اگر به معنی جدایی همیشگی از این مرد باشد. علیرغم تلاش ها و فشارها و تعقیب و گریزی كه میان این دو رخ می دهد و كار زن را به بیمارستان می كشاند، نطفه سالم می ماند و مرد آچمز می شود. ظاهرا خط این اپیزود با بقیه اپیزودها تفاوت دارد. به این معنی كه در اینجا، بارداری از جانب زن ناخواسته نیست و مرد است كه اصرار بر سقط جنین دارد. بنابراین، ستم مرد بر زن در این داستان شكل و چارچوب سركوب خواست مادر شدن را به خود گرفته است. طبیعی است كه تماشاگر در اینجا با زن داستان احساس همدلی كند؛ به ویژه اینكه مرد با شكل و شمایل یك فرد متنفذ مذهبی ظاهر شده است. اما حاتمی كیا در همین اپیزود نیز زهر خود را ریخته است. در اینجا، صحنه ای از استخاره همزمان زن و مرد را می بینیم. موضوع استخاره یكی است. این می تواند استخاره در مورد نگه داشتن جنین باشد یا استخاره در مورد سقط جنین. ما از چهره زن می فهمیم كه حكم الهی در باور خرافی او، به نفع حفظ جنین است. و مرد را می بینیم كه چون پیشاپیش حكم خدا را می داند جرات نگاه انداختن به صفحه قرآن را به خود نمی دهد تا با این حكم روبرو نشود. یعنی در این اپیزود نیز پایه و اساس، دفاع از خواست و حق زن، و ضدیت با ستمگری مرد نیست؛ بلكه تبلیغ و تحكیم احكام و ارزش های مذهبی و شرعی است. این را هم باید بگویم كه حاتمی كیا برای موجه جلوه دادن نظرات و ارزش های خرافی و مردسالارانه اش در مورد سقط جنین، آگاهانه از اشاره به دو علت بسیار رایج سقط جنین در جامعه ایران پرهیز كرده است. یكم، مساله بارداری ناخواسته در روابط جنسی خارج از ازدواج (به ویژه در میان جوانان). دوم، مساله بارداری در نتیجه تجاوزهای جنسی. به علاوه، حاتمی كیا در فیلمش از حربه ای استفاده كرده كه معمولا جریانات مذهبی بنیادگرا در غرب (مشخصا در آمریكا) علیه حق سقط جنین به كار می گیرند: ارائه تصویرهای سونوگرافیك از حركت و جنبش جنین. ارائه این تصویرها و همینطور عكس های معمولی از جنین در ماه های آخر بارداری، برای القاء اینكه سقط جنین مساوی قتل نفس است مورد استفاده قرار می گیرد. این كار، همراه است با تبلیغ ایده های غیر علمی در مورد دمیده شدن روح در نطفه و انسان قلمداد كردن آن.”دعوت“ در همین یك ماهی كه از آغاز اكرانش می گذرد، فروش بالایی داشته است. بخش عمده این تماشاگران را زنان تشكیل می دهند. از تاثیر خرافی و اسارت بار این فیلم بر مخاطبانش غافل نباید بود. حضور بازیگران مطرح زن و بعضی دیالوگ های ”زنانه“ به كار گرفته شده در این فیلم، بر جذابیت آن برای زنان می افزاید چرا كه ”دعوت“ را به اصطلاح جانبدار خود می پندارند. اما مهمتر از این شگردها، وجود و شیوع ایده ها و باورهای مذهبی و تابوها باعث می شود كه بخش بزرگی از مخاطبان این فیلم را با خود هم جهت ببینند؛ نتیجتا آن را راحت تر بپذیرند و با ”مشكل“ خلاف جریان رفتن روبرو نشوند. انگشت گذاشتن به روی این واقعیات، به معنی بالا بردن دستها به نشانه تسلیم در برابر آثاری از قماش ”دعوت“ نیست. درست برعكس؛ این تاكیدی است بر ضرورت نقد عمیقتر و پیگیرانه تر این قبیل آثار و سازماندهی ضد حمله در مقابل نكات گوناگونی كه در ذهن جامعه دامن می زنند. 4 آبان 1387
منبع : پیک ایران
No comments:
Post a Comment